مطالعه تطبیقی کیفیت ادراک مفاهیم کلی از دیدگاه ابن سینا و صدرالمتألهین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

ندارد

چکیده

ویژگی اساسی معقولات در مقابل محسوسات اتصاف آنها به کلیت و عمومیت است. صورت محسوس
که جزیی است، در مرتب هی ادراک عقلی به کلیت می رسد. حال سوال این است که چه تحولی در
صورت محسوس به وجود م یآید که متصف به کلی بودن م یشود؟ در فلسف هی اسلامی دو نظری هی
اساسی در باب نحوه ی ادراک مفاهیم کلی ارائه شده است. به سخن دیگر، به سوال بالا، دو پاسخ
معروف است و دیگری به تعبیر مرحوم « نظریه تجرید » اساسی ارائه شده است که یکی از آنها به
نام دارد. بر اساس نظریه تجرید که عمدتا در آثار ابن سینا و پیروان او مطرح « نظریه تعالی » مطهری
شده است صورت محسوس به واسطه تجرید و حذف عوارض مادی و خصوصیات شخصی متصف به
که در آثار ملاصدرا و پیروان او مطرح شده است ذهن « نظریه تعالی » کلیت می شود. اما مطابق
مفاهیم و معانی کلی را هم چون یک مفهوم مبهم و کاهش یافته –که قابل صدق بر کثیر است –
درک نم یکند. بلکه در واقع همان صور و معانی جزئی حسی و خیالی به وسیله ی تعملات عقلی و
نفسانی ترقی و تعالی یافته و به شمول و سعه بیشتری م یرسند. نوشتار حاضر به تبیین و مقایسه
دیدگاه این دو فیلسوف درباره ی کیفیت ادراک مفاهیم کلی پرداخته است و از این رهگذر نقاط
اشتراک و اختلاف دیدگاه آنان در این زمینه بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Avicenna and MullaSadra’s Thought about the Perception of Universal Concepts: a Comparative Study

چکیده [English]

How soul perceives universal concepts is one of the epistemological
problems that have been discussed by great Islamic philosophers like
MullaSadra and Avicenna. These philosophers have offered totally
different theories in this respect. Avicenna and his followers believe
that soul perceives universal concepts through extraction by omitting
accidental things (abstraction theory). This cognition, as he says, is
achievable only through a kind of relationship with active intellect .On
the other hand, Mullasadra believes that soul can perceive universal
concepts not through extraction but through rational laboring and
developing particular concepts into universal ones (transcendence
theory).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Perception
  • universal concepts
  • Abstraction
  • Transcendence
  • epistemology (theory of knowledge)